31. Сурат ЛУКЪМАН

(Маккахь доьссина‚ дерриге а 34 аят).



Ша сов къинхетаме а‚ къинхетаме а волчу Делан цIарца.

1 Аят
Алиф-лāм-мūм 1 . الم
2 Аят
ХIорш хьикмате (шена чохь нийса хьукманаш) долчу жайнин аяташ ду. تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ
3 Аят
Шаьш нийса некъ а‚ къинхетам а хилла долу диканиг дечарна. هُدًى وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِينَ
4 Аят
Уьш бу шаьш ламаз хIоттош‚ закат луш‚ эхартах уьш /шеко йоццуш/ тешаш бу. الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ
5 Аят
Уьш шайн Кхиош-Кхобучуьнгара нийсачу новкъахь бу. Уьш бу баккхийбийраш. أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
6 Аят
Нахах ву шегахь Iилма доцуш даьсса (пайда боцу) хабар оьцуш (дуьйцуш) верг 2 , Делан некъах /нах/ тилорхьама‚ сийсазбой, схьалоцу цо иза /Делан некъ/. Уьш (и саннарш) – царна сийсаза долу Iазап ду. وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ
7 Аят
Шена Тхан аяташ доьшуш, кураваьлла дIавирзи иза‚ шена уьш ца хезча санна‚ шен лергашкахь къоралла ерг санна. Ахь цунна кхаъ баккха лазош долчу Iазапца. وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ
8 Аят
Баккъалла а, ийман диллинарш а‚ дика Iамалш йинарш а – царна ни1матийн /ялсаманин/ бошмаш ю 3 . إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ
9 Аят
Уьш цу чохь гуттар лаьттар бу. Делан бакъ хилла йолу ваIда ю иза. Иза веза верг а ву‚ хьукам /нийса деш/ верг а ву. خَالِدِينَ فِيهَا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
10 Аят
Цо кхоьллира стигалш, шуна ша гуш цхьа а бIогIам боцуш. Лаьттахула лаьмнаш дуьйг1ира Цо, и шуьца ца лестийтархьама‚ даржийна Цо цигахь массо а дийнат (са долу хIума). Оха доссийра стиглара хи‚ Оха кхиийра цу чохь (лаьттахь) хIор беркате шишша /орамат 4 /. خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ
11 Аят
Иза Делан кхоллар ду. ХIинца аш Суна гайтал‚ хIун кхоьллина Иза воцчо. ХIаъ‚ зуламхой билгалчу тилар чохь бу-кх! هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ
12 Аят
Оха /хьалха/ деллера Лукъманна 5 хьекъалалла: "Далла шукур де 6 . Шукур дечо – шена шукур деш ду. /Дин/керстадеш верг 7 – Дела хьал долуш а ву‚ хастаме а ву". وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ
13 Аят
Хьахаде! Лукъмана элира шен кIанте‚ ша цунна хьехар деш: "ХIай сан кIаьтиг 8 ‚ ахь Делаца накъост ма лацалахь. /Делаца/ накъост лацар – /инзаре/ доккха зулам ду". وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ
14 Аят
Оха весет дина адамна шен деца-ненаца /дика хилар/: шен нанас /кийрахь/ лелийна иза гIелъяларна тIе а гIелъяларца‚ цуьнан /ненах дакхорах/ къастар – ши шо дуьзча ду 9 . Шукур де Суна а‚ хьан дена-нанна а. /Шун массеран а тІаьххьара/ юхадерзаран меттиг Суна т1е ю. وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ
15 Аят
Нагахь санна цу шиммо къахьегахь ахь Соьца накъост лацарна тIехь хьуна шеца Iилма доцучуьнца, тIаккха ахь цу шинга ла ма догIалахь. Накъосталла де царна шинна дуьненахь дикачу хIуманна тIехь. Хьо тIаьхьаваза Суна тIевирзиначун новкъа. ТIаккха Суна тIе ю шун юхадерзаран меттиг. Ас дуьйцур ду шуна аш деш хилларг. وَإِن جَاهَدَاكَ عَلى أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
16 Аят
"ХIай сан кIаьтиг‚ и (вониг) хилахь а цхьа жимма кIоллан 10 буьртигал я тарха чохь (чхара чохь)‚ я стигалшкахь‚ я лаьттахь а – иза а схьадоккху Дала 11 . Баккъалла а, Дела тIех кхетаме верг а ву‚ сов дика хууш верг а ву. يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ
17 Аят
ХIай сан кIаьтиг‚ хIоттаде ламаз‚ диканиг /нахана/ омра де‚ вочух /нах/ духатоха‚ собар де хьайх хьакхаделлачунна тIехь 12 . Иза гIуллакхийн чIогIаллах ду. يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ
18 Аят
/Куралла еш, ца вешаш/ хьан юьхь ма сеттае нахана‚ ма лела лаьттахула кура. Баккъалла а, Далла ца веза массо а кура верг а‚ дезадетташ верг а. وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
19 Аят
/Куралла йоцуш/ ОхьатаьІІина хилийта хьайн болар 13 ‚ аз а лагIде хьайн. Аьзнех уггар ирчаниг виран аз ду". وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ
20 Аят
Шуна ца хиъна те‚ Дала шуна болх бойтуш хилар стигалшкахь а‚ лаьттахь а мел долчуьнга‚ Цо шуна шортта делла Шен ниIматаш‚ гуш дерш а‚ хьуламехь дерш а? Нахах ву ша Делах къуьйсуш верг, цхьа а Iилма доцуш‚ нийса некъ боцуш‚ нуьре жайна доцуш. أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ
21 Аят
Шайга аьлча: "ТIаьхьахIитта Дала доссийначунна"‚ цара эли: "ХIан-хIа‚ тхо тIаьхьахIуьтту тхуна шена тIехь тхан дай карийначунна". Я шайтIа хилча а цаьрга кхойкхуш жоьжахатин Iазапе? 14 وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ
22 Аят
Шен юьхь Далла муьтIахь еш верг, дика а хилла, – цо схьалаьцна чIогIа уьйр 15 ‚ Деле /дІайоьрзуш/ ю гIуллакхийн чаккхе. وَمَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ
23 Аят
Керстаналла динарг – хьо сингаттаме ма войла цуьнан керстаналло. Тхоьга ду церан д1адерзар‚ Оха дуьйцур ду цаьрга цара динарг. Баккъалла а, Дела хууш ву дегнашкахь дерг. وَمَن كَفَرَ فَلَا يَحْزُنكَ كُفْرُهُ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
24 Аят
Оха пайда оьцуьйтур бу цаьрга цхьа кIеззиг, тIаккха Оха дийр ду царна ирча Iазап. نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِيظٍ
25 Аят
Ахь цаьрга хаьттича‚ хьан кхоьллина стигалш а‚ латта а аьлла‚ цара эр ма ду: "Дала". Ахь āла: "Хастам бу Далла". ХIаъ‚ царах дукхахберш хууш бац. وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ
26 Аят
Делан ду стигалшкахь а‚ лаьттахь а мел дерг. Баккъалла а, Дела – Иза ву хьал долуш верг а‚ хастаме верг а. لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ
27 Аят
Лаьттахь мел долчу диттех къоламаш хилча‚ ткъа хIордана шел тIаьхьа ворхI хIордо гIо а дича /шекъа а хилла/ – кхачалур ма дацара Делан дешнаш. Баккъалла а, Дела веза верг а‚ хьукам /нийса деш/ верг а ву. وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِن شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِن بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَّا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
28 Аят
Шу кхоллар а‚ шу юхадендар а цхьа садаIар санна бен дац /Далла/. Баккъалла а, Дела хезаш верг а ву‚ гуш верг а ву. مَّا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ
29 Аят
Хьуна ца хаьа‚ Дала буьйса денна чу яло‚ де буьйсанна чу дало болх бойтуш бу малхе а‚ батте а‚ массо а дIасалелаш ю шен тоьхна хан тIекхаччалц‚ и Дела аш дийриг дика хууш хилар а /ца хаьа шуна/? أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
30 Аят
Иза ду И Дела Ша бакъдерг хилар‚ ткъа цара, Иза а витина, шега кхойкхург харцдерг хилар‚ Дела – Иза лекха верг а‚ воккха верг а хилар а /ду иза/. ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ
31 Аят
Хьуна ца гина кема, дIасалелаш хIорда чохь, Делан ниIматца Цо шуна гайтархьама Шен аятех /аяташ/ 16 ? Баккъалла а, цу чохь аяташ ду массо а собаре волчунна а‚ шукур деш волчунна а. أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُم مِّنْ آيَاتِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ
32 Аят
Шаьш тулгIено, ІиндагІо санна, хьулбича‚ цара Деле кхойкху, Цунна дин а цIандеш 17 . Цо уьш аренга кIелхьарбаьхча, царах юкъанаккъара верг а ву (Далла дан деззачу кепара шукур ца деш верг)‚ /керстаналлина тIехь сецнарг а ву/. Тхан аяташ керстдийр ма дац массо а тешнабехк бечо а‚ /Делан ниIматашна/ инкарло ечо бен. وَإِذَا غَشِيَهُم مَّوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ
33 Аят
ХIай нах! Шу кхералаш шайн Делах‚ шу кхералаш дийнах‚ да шен доьзалхочунна пайдане хир воцчу, доьзалхо а шен дена цхьана а хIуманца пайдабийриг хир воцчу. Баккъалла а, Делан ваIда хьакъ-бакъ ю. Шу Iеха ма дойла дуьненан дахаро‚ шу Iеха ма дойла Делаца Iехадаларо. يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَاخْشَوْا يَوْمًا لَّا يَجْزِي وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَيْئًا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ
34 Аят
Баккъалла а, Далла гергахь ду сахьтан Iилма (къематде х1оттар хаар)‚ Цо доссадо догIа‚ Цунна хаьа беран цIа чохь дерг а. Синна ца хаьа‚ хIун карадийр ду шена кхана‚ синна ца хаьа‚ муьлхачу лаьттахь ша лийр ду. Баккъалла а, Дела хууш верг а ву /къайлаха дерг‚ гучохь дерг санна/, девзаш верг а ву. إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ
1 Оцунах лаьцнарг хьалха деана "Аль-Бакъара" суратехь.
2 Пайхамаран ﷺ заманчохь хилла цхьа мушрик Надир бин аль –Хьарис. Иза хилла, Дала доссош хиллачунна дуьхьал гІажарийн хабарш а дуьйцуш, нах талхош. Цу аятаца Далла луург ду аьлла, дикачу х1уманах нах д1ататтархьама, мехах оьцуш долу самукъане маь1на доцу харц хабарш, эшарш и д1.кх. Дукха болчу тафсиран 1еламнаха уьш эшарш лекха оьцуш болу зударий бу аьлла. Цхьа кхечара цуьнца Далла луург эшар а, цуьнга ладог1ар а ду аьлла. Тоьлуш дерг хета кхузахь луург массо а пайда боцу, маь1на доцу хабарш, дийцарш, эшарш эцар ду, нах Делан аятех д1атилорхьама.
3 Царна шайн ийман бахьанехь, шаьш Делан новкъахь ч1аг1балар бахьанехь гуттаренан ялсамани хир ю, шена чохь тайп-тайпана ни1маташ долуш: даар, малар, духар, хьурул-1инаш…- кхул хьалха б1аьргана гина доцу, лергана хезна доцу, адамна дага а деана доцу.
4 ДогIа бахьанехь лаьттах мел долу орамат (шишша - боьрша а‚ стен а). Шайна чохь пайданаш дукха болуш, инзаре хаза куьцаш долуш лаьттахь кхуьуш долу тайп-тайпана ни1маташ – ораматаш а, дийнаташ а. 1аьрбийн дош زوج завжшиъ – борша а, стен а бохучу маь1нехь а дог1у, тайпа бохучу маь1нехь а дог1у.
5 Лукъман – хьалха заманчохь хилла хьекъале стаг. И пайхамар хилла я веккъа Делан дика лай хилла? Оцу тІехь 1еламнах бекъабелла. Дукхахболчарна хетарехь, и веккъа Делан дика лай хилла, пайхамар а воцуш. Цуьнан схьавалар 1аьржачарах Хьабашера (Эфиопера) хилла. Дечиг-пхьар хилла иза. И ваьхна Давуд-пайхамаран заманчохь (Делера салам хуьлда цунна), бану-Исраилийн къеда хилла, цхьаболчара дийцарехь. Дала доккха ни1мат делла хилла цунна – хьекъалалла, цуьнца 1амал еш а хилла иза. Вунō дика а, хьекъале а хилар бахьанехь наха ч1ог1а лоруш а, массо а г1уллакхашкахь нах шеца дагабуьйлуш а стаг хилла иза. Кхузахь Дала хьехадо и хасторца цо шен к1антана дина хилла долу чулацаме весеташ. Йазидан к1анта 1абдурахьмана Джабирера дуьйцу: "Дала вазвина вара Лукъман хьекъалаллица. И гинера хьалха и вевзаш хиллачу стагана. Цо хаьттинера цуьнга: "Хьо вац хьēнехан лай хилларг, селхана церан жа дāжош хилларг?" "Х1аъ!" – жоп делира Лукъмана. "Х1окху дарже стен кхачийна хьо?" – хаьттира стага. " Делан къадаро а, аманат кхочушдаро (сайх бина тешам кхочушбаро) а, бакъдерг дийцаро а, маь1на доцург ца дуьйцуш 1ад1аро а", – жоп делира Лукъмана.
6 Баркалла ала.
7 Иза а шена деш ду цо.
8 К1аьтиг – жима к1ант, кІенталг. Иштта гочдар нийса хийти суна 1аьрбийн жималлин - хьастаран дош (бунай)بنى
9 Декхачах сацар‚ шина шарахь дакхадо нанас бер.
10 кІоллан буьртиг – Іарбаша уггар а жимачу, кІезигчу а хІуманах олу иштта. Нохчийн маттахь вайн « берцан буьртиг» маьІнехь ду иза. Цуьна маьІна: мел жима хиларх диканиг а, вониг а Дала тергалдеш ду из, миччахь делахь а. Оьрсийн «горчичиное зернышко» бохучун маьнехь ду иза.
11 Кхио‚ цунах ялта хуьлуьйту. Мел кIеззиг вон делахь, и миччанхьа хьулдина делахь, – хьесап дийр ду Дала.
12 Бала‚ хало хилахь.
13 Сов меллаша доцуш‚ сов чехка доцуш‚ кура доцуш де иза.
14 ТIаккха а хIуьтту уьш цунна тIаьхьа?
15 Ч1ог1а уьйр – хадалур боцу муш. Иштта аьлла Делаца йолчу юкъаметтигах, Делан ц1еначу динах –Исламах.
16 Аят – кхузахь: делил, билгало, Iаламат.
17 Цунна дин а цIандеш – مخلصين له ألدين Далла дог ц1ена хуьлуш шаьш дечу 1ибадатехь, шаьш деш долу 1ибадат деккъа Делан дуьхьа а деш.